Ontlezing –
wat is dat en wat is ertegen te doen?

In Nederland lezen we in onze vrije tijd elk jaar minder boeken, kranten en tijdschriften. Dit noemen we ontlezing. Is dat een probleem? Jazeker! Want we lezen niet alleen minder vaak, maar ook minder goed én minder graag. De cijfers spreken boekdelen.

Ontlezing in cijfers

%

Afname van de leestijd onder jongeren

%

van de 15-jarigen heeft een laag leesniveau

%

van de jongeren leest alleen als het moet

leeftijd waarop de ontlezing begint

1. We lezen minder vaak.

Jongeren lezen dagelijks gemiddeld 14 minuten. Een paar jaar geleden was dat nog 23 minuten. Dat is een daling van 40% aan leestijd.

2. We lezen minder goed.

24% van de 15-jarigen gaat van school met een laag leesniveau. Oftewel: 1 op de 4 kan een brief van de gemeente, of de bijsluiter van medicijnen niet goed lezen.

3. We lezen minder graag.

In een groot recent Europees onderzoek (PISA) eindigden Nederlandse jongeren op de allerlaatste plaats als het om leesplezier gaat.

4. Ontlezing begint al op jonge leeftijd.

Kinderen van 9 jaar lezen minder boeken dan toen ze 7 of 8 waren. Tegen de tijd dat zij de basisschool verlaten, leest nog maar 35% vrijwel dagelijks.

Het belang van lezen

Lezen is belangrijk voor het vergroten van onze woordenschat.

Lezen is noodzakelijk om te kunnen leren en beter te presteren.

Lezen is nodig om mee te kunnen doen in onze samenleving.

Hoe is het probleem van ontlezing ontstaan?

Eigenlijk is ontlezing van alle tijden. Uit onderzoek blijkt dat er elke 10 jaar minder wordt gelezen dan in het decennium daarvoor.

Dat is niet zo gek, want lezen krijgt er steeds meer concurrentie bij: het begon met radio, gevolgd door tv. En tegenwoordig brengen we heel wat tijd door op onze computers, tablets en mobieltjes.

Onze ‘leestijd’ wordt dus steeds minder. Maar er is nog iets anders aan de hand: kinderen van nu vinden lezen saai en helemaal niet leuk! Het leesplezier onder jongeren is nog nooit zo laag geweest. En dat is pas écht een probleem.

Radio

Tablet

TV

Smartphone

Laptop

Social media

Computer

Gamen

Wat zijn de gevolgen van ontlezing?

Gevolgen op de korte termijn:

Kinderen leren minder goed lezen
Zij kunnen zich niet goed inleven in anderen
Zij presteren minder op school en krijgen een lager studieadvies

Gevolgen op de lange termijn:

Laaggeletterden hebben moeite om een baan te vinden en kunnen niet goed meekomen in de maatschappij
Er ontstaat maatschappelijke onverschilligheid door een grootschalig gebrek aan inlevingsvermogen
Laaggeletterdheid kost de samenleving 1 miljard euro
(bron: St. Lezen en schrijven, 2017)

Wat is er te doen tegen ontlezing?

Er zijn gelukkig allerlei oplossingen om ontlezing tegen te gaan. Zowel thuis als op de basisschool.

Op de basisschool

Alle kinderen gaan naar school. Daarom is school logischerwijs de plek waar je goed en met veel plezier moet kunnen leren lezen. Daar komt bij dat niet ieder kind thuis boeken heeft. Het is dan ook belangrijk dat scholen inzetten op:



Goede schoolbibliotheek als basis

Bij het project Bibliotheek op School (BoS) krijgen leerkrachten én leerlingen hulp van een leesconsulent. Nb: uit onderzoek blijkt dat BoS-scholen niet beter (maar ook niet slechter) presteerden dan scholen die niet meededen aan dit project. Er was wel een sterk positief effect te meten bij kinderen die de geleende boeken mee naar huis namen en samen met hun ouders gingen lezen.



Duidelijk leesbeleid binnen het schoolplan

In een goed schoolplan is er voldoende tijd en aandacht voor lezen en voorlezen. Bijvoorbeeld:

dagelijks minimaal 15 minuten vrij lezen
drie keer per week voorlezen, óók in de hoogste groepen
wekelijkse boekenkring, waarbij enkele kinderen over een boek vertellen aan hun klasgenoten
deelname aan landelijke activiteiten, zoals de Nationale Voorleeswedstrijd en de Kinderboekenweek
samenwerking met de Schoolschrijver: een kinderboekenauteur komt een halfjaar lang wekelijks op bezoek om voor te lezen en met de leerlingen de bibliotheek te bezoeken.



Specialisten om de kinderen te adviseren

Dat zou natuurlijk in de eerste plaats de leerkracht zelf moeten zijn, dus: maak ‘Kinderboeken’ een verplicht vak op de PABO! Een gemiste kans om al die toekomstige leerkrachten op te leiden zonder basiskennis van kinderboeken..!

Thuis

Het effect van thuis lezen is heel groot en wordt elk jaar sterker. Thuis lezen zorgt voor een groeiende woordenschat, technisch vlot kunnen lezen en beter tekstbegrip. Bij voorlezen onstaat bovendien een hechtere band tussen ouder en kind.



Lezen als vast onderdeel van de dag

Bijvoorbeeld door kinderen een halfuurtje te laten lezen in bed. Het positieve gevolg is direct meetbaar: kinderen worden taalvaardiger en hebben minder moeite met begrijpend lezen. Ook scoren zij aantoonbaar hoger dan kinderen die niet of nauwelijks lezen.



Vanzelfsprekend: voorlezen!

Kinderen die veel zijn voorgelezen, lezen later zelf ook beter en met meer plezier. Dus door dagelijks even voor te lezen, geef je jouw kind een enorme voorsprong. Voorlezen is trouwens niet alleen goed voor jonge kinderen. Zolang je kind het leuk vindt, kun je hiermee doorgaan.



Het goede voorbeeld geven

Ouders zouden het goede voorbeeld moeten geven door zelf ook wat vaker een boek of tijdschrift te lezen. En dan niet alleen op vakantie; laat zien dat je lezen leuk en belangrijk vindt door er ook doordeweeks tijd voor vrij te maken.